Opkomst en ondergang van Golden Ten in Nederland

De allergrootste concurrent van Holland Casino is in de jaren zeventig en tachtig de snel groeiende groep ‘illegale’ Golden Ten-casino’s.

Holland Casino is in die tijd zelf nét legaal. Op 17 december 1975 krijgt het staatsbedrijf een vergunning om casinospellen te exploiteren.

De Golden Ten-casino’s hebben een dergelijke vergunning niet. Maar daar vinden ze iets slims op. Ze bieden geen gewone roulette aan, maar een variant daarop: Golden Ten-roulette.

Hoe werkt Golden Ten?

Het verloop van Golden Ten-roulette verschilt niet zo heel veel van die van ‘normale’ roulette.

• Bij Golden Ten kun je inzetten op 24 getallen, plus een nul en een X. De X is oorspronkelijk goudkleurig, vandaar de naam van het spel.
• De roulette-schijf (cijferkrans) draait bij Golden Ten niet. De nummers staan in volgorde op de schijf.
• De cilinder waarin de schijf ligt, wordt ketel genoemd. Deze is niet van hout, maar van metaal en is glad. Er zitten geen ‘wiebertjes’ op de ketel.
• Het balletje is bij Golden Ten groter dan bij gewone roulette en wordt de kogel genoemd.
• De croupier heet bij Golden Ten bouleur. De bouleur lanceert de kogel aan de rand van de ketel, waarna de kogel langzaam en met heel veel omwentelingen naar beneden rolt, in de richting van de cijferkrans.

Deze wijzigingen zorgen ervoor dat het spel geen kansspel is, maar een behendigheidsspel.

Althans, dat beweert de Duitse uitvinder van Golden Ten: Jürgen Blattgerste. Hij opent eind jaren zeventig het allereerste Golden Ten-casino, in een hotel in Antwerpen.

De Duits-Nederlandse Gerard Wiggers, die in Nederland een van de eerste Golden Ten-casino’s opent in Berg en Dal, is het met hem eens: Golden Ten is geen gokspel, maar een behendigheidsspel.

Observeren in plaats van gokken

Hoe zit dat?

De kogel legt bij Golden Ten een lange baan af van de rand van de ketel naar het nummer in de cijferkrans. Die baan heeft niet de vorm van een cirkel, maar van een ellips.

Het idee is: als je goed kijkt en in gedachten die baan doortrekt naar de cijferkrans, kun je redelijk voorspellen waar de kogel gaat vallen. Ook als de kogel pas halverwege de ketel is.

Als je het spel vaker speelt, word je dan ook steeds beter in het observeren en dus in het voorspellen op welk getal de kogel belandt.

Die voorspellende waarde is nogal belangrijk. Want als dat inderdaad zo is, dan is Golden Ten-roulette géén kansspel. Maar wél een behendigheidsspel, waar je met observeren en oefenen steeds beter in wordt.

Een belangrijke regel bij Golden Ten is dan ook dat je niet mag inzetten als de bouleur de kogel nog niet gelanceerd heeft. Dat zou puur gokken zijn. Inzetten mag pas als de kogel een lijn op de ketel heeft doorsneden: de ‘observatiering’.

Als je dat observeren zelf wilt uitproberen, dan kan dat met deze video. Hier zie je vijf keer hoe een kogel zijn baan aflegt. Kansspel of niet?

Geen vergunning voor Golden Ten

Voor het exploiteren van een behendigheidsspel heb je in Nederland geen kansspelvergunning nodig.

De Golden Ten-casino’s kunnen dus gewoon open, in Nederland, want volgens de exploitanten is een zaal waar je Golden Ten kan spelen helemaal geen casino.

Maar de legale Holland Casino’s in Zandvoort (open in 1976), Valkenburg (1977) en Scheveningen (1979) hebben toch veel last van de concurrentie.

Dat zit ’m niet in die vermeende ‘behendigheid’ – als dat zo is, dan is er bij Golden Ten héél wat meer te verdienen dan bij Holland Casino – maar verrassend genoeg in iets anders.

Holland Casino geldt dan nog als een behoorlijk chique gelegenheid. Er geldt een dresscode, je moet entree betalen en de hapjes en drankjes zijn ook verre van gratis. Dat is allemaal anders in de Golden Ten-casino’s, waar de sfeer vele malen gemoedelijker is.

Verloren? Krijg je een 'katje'

Golden Ten is toegankelijker, volkser dan Holland Casino. Meer voor de gewone man. Fiches zijn er al vanaf één gulden en behalve de fiches is alles gratis.

Er zijn gratis drankjes, meestal ook gratis broodjes en bij sommige Golden Ten-clubs staan complete buffetten klaar waar de spelers gratis van kunnen eten. Sommige casino’s organiseren feestavonden waarbij bekende artiesten optreden. 

De Golden Ten-uitbaters blijken ook gewiekste marketeers. Zo sturen ze vaste bezoekers regelmatig coupons: 60 gulden aan fiches voor 50 gulden, dat werk. Daarmee zijn ze hun tijd ver vooruit, want legale online casino’s doen dit 30 jaar later ook zo.

En dan is er nog het zogenaamde ‘katje’: heb je geld verloren, dan krijg je een deel van je verlies terug zodra je naar huis gaat. Ook dat zie je tegenwoordig terug op internet, in de vorm van cashback.

Daardoor worden de Golden Ten-casino’s in tempo populair. Ze verschijnen in vrijwel alle grote steden. Gerard Wiggers bouwt zelfs een compleet Golden Ten-imperium op; hij richt zich vooral op de kleinere plaatsen. 

Holland Casino slaat terug

Golden Ten zit Holland Casino soms ook op andere manieren dwars. In 1983 opent in het Rotterdamse Hilton bijvoorbeeld Golden Ten-casino, dat al snel zeer succesvol is. En dat, terwijl Holland Casino nu juist zelf in dat hotel een goktent had willen openen.

Maar het staatscasino kijkt niet lijdzaam toe. De directie bestrijdt de claim dat Golden Ten een behendigheidsspel is, tot het hoogste niveau.

Volgens journalist Leon Zoeteman heeft het bestuur van Holland Casino het Openbaar Ministerie met veel lobbywerk zover gekregen dat het de strijd aangaat tegen de ‘pseudo-roulette’, zoals het in de jaarverslagen van Holland Casino heet.

Het OM moet gaan bewijzen dat Golden Ten enerzijds ‘gewoon’ een gokspel is, en anderzijds moet het OM aantonen dat de Golden Ten-casino’s in criminele handen zijn. Dat er veel zwart wordt gedaan, in de laagdrempelige speelholen, komt de directie van Holland Casino met terugwerkende kracht prima uit.

De juridische strijd wordt in talloze rechtszalen door heel Nederland gestreden. De exploitanten van Golden Ten houden bij hoog en bij laag vol dat hun vorm van roulette een behendigheidsspel is. Daartoe zetten zij vooral wetenschapper Sytze Kingma in, die rapporten vol tikt. Volgens hem kunnen geoefende spelers inderdaad winst behalen met Golden Ten.

Holland Casino heeft ook een wetenschapper aan zijn zijde, een professor nog wel, genaamd Willem Wagenaar. Hij verkondigt wetenschappelijk even hartstochtelijk het tegendeel.

Uiteindelijk wint – hoe verrassend – de Staat. In 1991 besluit de Hoge Raad dat Golden Ten een kansspel is. Desondanks duurt het nog jaren voordat alle Golden Ten-casino’s hun deuren sluiten. In Casino Femina op het Amsterdamse Rembrandtplein blijven de kogels nog tot 2002 hun ellipsbaan afleggen.

Komt Golden Ten terug?

Waar kun je tegenwoordig Golden Ten spelen? In Nederland: officieel nergens. Ook zijn er geen online casino’s die Golden Ten aanbieden. Casino-ondernemers, lezen jullie mee?

Je zou misschien kunnen zeggen, dat juist Holland Casino uiteindelijk de rol van Golden Ten heeft overgenomen. De entree van het staatscasino is tegenwoordig veelal gratis, de dresscode is zo goed als afgeschaft en de drank wordt steeds meer voor niks.

Gerard Wiggers heeft wel plannen om Nederland te veroveren met een nieuwe keten Golden Ten-casino's, met een iets aangepaste spelvorm: 'In de ban van de Ring'. De eerste vestiging had deze zomer haar deuren moeten openen in Enschede. Maar de gemeente ligt tot nog toe dwars met het bestemmingsplan.

En is de gemeentelijke hobbel genomen, dan moet Wiggers nog langs de landelijke wetgever… 

Maar er is dus een beetje hoop denk Meneer Casino, voor liefhebbers van Golden Ten.

Update — 26 oktober 2015: Golden Ten is terug! Afgelopen zaterdag opende Gerard Wiggers zijn 'behendigheidsvereniging' In de Ban van de Ring aan de Markeloseweg 80 in Goor. De club is iedere dag geopend van 14.00 tot 02.00 uur, toegang is gratis.

Update — 28 oktober 2015: Helaas, In de Ban van de Ring is voorlopig gesloten. De Kansspelautoriteit heeft geen toestemming gegeven voor het uitbaten van het spel.