Gaat het grootste casino van Europa ooit weer open?

Update 12 januari 2022: Goed nieuws! Het Casinò di Campione gaat weer open. Volgens regionale media mikt het casino op heropening vanaf 28 januari 2022.

Aan de locatie heeft het niet gelegen. Het Casinò di Campione ligt schitterend aan de oever van het Meer van Lugano, met de besneeuwde Alpen van zuidelijk Zwitserland als decor.

Toch ging dit gokpaleis, het grootste van Europa, in juli 2018 gierend failliet. Sindsdien staan de speeltafels en gokkasten stof te happen en is het de vraag of het casino ooit weer opengaat. Waar is het mis gegaan?

Casino als spionagecentrum

Het Casinò di Campione ligt in het plaatsje Campione d’Italia, een kleine flinter Italië van nog geen 3 km2, die geheel omgeven is door Zwitserland.

In 1917 – de Eerste Wereldoorlog is in volle gang – besluit de Italiaanse regering in Campione een tijdelijk casino te openen als een soort spionagecentrum. Ja, James Bond is er niets bij. De Italianen hopen met de gokspellen buitenlandse diplomaten aan te trekken, die vervolgens in de ontspannen sfeer van de speelzaal makkelijk afgeluisterd kunnen worden. De opbrengsten van het casino komen ten goede aan de plaatselijke gemeente.

Twee jaar later is de oorlog voorbij en gaat het Casinò di Campione weer dicht. Maar de bestuurders van het plaatsje vinden het eigenlijk wel handig, zo’n makkelijke bron van inkomsten. Ze besluiten dan ook een nieuw, permanent casino te bouwen.

In 1933 gaat het nieuwe casino open en het is direct een immens succes. De high society, royalty en adel van Italië en de rest van Europa komen massaal naar Campione om roulette en chemin de fer (een soort baccarat) te spelen. Dat Zwitserland in 1934 het bankgeheim officieel vastlegt in de wet, helpt een handje mee – veel spelers bezoeken onderweg naar Campione even hun Zwitserse bankier om wat zwart geld te storten of juist op te nemen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog blijft het Casinò di Campione open. Dankzij de bijzondere ligging heeft het fascistische Italiaanse regime in Campione niets te vertellen en wordt de plaats een toevluchtsoord voor politieke vluchtelingen, onder wie veel leden van de Italiaanse adel.

Na de Tweede Wereldoorlog groeit het Casinò di Campione uit tot grootste casino van Italië qua omzet. Campione vaart er wel bij. De hele plaats Campione leeft ervan: bijna iedereen werkt direct voor het casino of bij een bedrijf dat goederen of diensten aan het casino levert. En het gokpaleis brengt zo veel geld in de gemeentekas, dat de inwoners geen belasting hoeven te betalen.

De helft van het dorp in de schaduw

Dat succesverhaal had tot de dag van vandaag kunnen duren. Maar begin deze eeuw worden de bestuurders van Campione hoogmoedig. Het grootste casino van Italië hebben is aardig. Maar waarom niet het grootste van Europa?

De Zwitserse architect Mario Botta krijgt van de gemeente de opdracht een nieuw casino te ontwerpen, met als belangrijkste aanwijzingen: groot en opvallend. Nou, dat is gelukt.

Botta laat naast het oude casino een kolossale blokkendoos neerzetten van negen verdiepingen hoog, bekleed met vaalgele natuursteen. Het gebouw telt negen verdiepingen plus drie ondergrondse parkeerlagen en heeft een vloeroppervlak van 55.000 vierkante meter (ruim acht voetbalvelden).’s Avonds wordt het vlammend helrood verlicht.

Om je een idee te geven van de afmetingen, zie je hieronder een foto van Campione d’Italia met in het midden het casino. Het is zo groot dat soms de helft van het dorp in de schaduw van het gokpaleis ligt.

In 2007 gaat het megalomane nieuwe Casinò di Campione open, met ruim 500 speelautomaten en 60 tafels voor roulette, blackjack en poker. Het oude casino wordt liefdeloos plat gegooid.

En dan… dan breekt de crisis uit.

De grote speelzalen blijven leeg, terwijl de kosten doorlopen. Volgens de Italiaanse krant Il Sole 24 Ore bedragen alleen al de hypotheeklasten voor het gebouw 535.000 Zwitserse frank per maand (omgerekend ruim 470.000 euro). Er werken bijna 500 mensen in het casino, die gemiddeld drie keer zo veel verdienen als de modale Italiaanse ambtenaar. En alle diensten, zoals transport en afvalverwerking, zijn in Campione extreem duur, aangezien die allemaal uitgevoerd worden door Zwitserse bedrijven en afgerekend in Zwitserse franken.

De crisis duurt voort, terwijl de concurrentie voor het casino door de jaren heen juist groter wordt. In 2010 wordt de Italiaanse kansspelwet gewijzigd, waardoor in het hele land gokkasten en automatencasino’s verschijnen. En dan zijn er nog de online casino’s, die ook in Italië steeds populairder worden.

Het casino maakt wanhopig reclame, met onder meer een pop-up casinobus die door Milaan rijdt en televisiespotjes, zoals dit filmpje uit 2015:

Maar het mag niet baten. Terwijl de bezoekersaantallen en inkomsten teruglopen, stapelen de schulden van het Casinò di Campione zich op. Het casinomanagement jongleert met bankkredieten om de boel draaiende te houden, maar uiteindelijk stort het kaartenhuis in juli 2018 met donderend geraas in elkaar. Het casino gaat failliet met een schuld van 132 miljoen euro.

Tot zover de mythe dat ‘het casino altijd wint’.

Het Monte-Carlo van Italië

Sindsdien is Campione d’Italia ondergedompeld in misère. De gemeente heeft vrijwel geen inkomsten meer. De 500 voormalige casinowerknemers zitten thuis zonder salaris, op een totale bevolking van 2000. Restaurants en hotels blijven leeg. En ondertussen staat midden in het dorp die monsterlijke betonnen bunker – onverlicht.

Komt het ooit nog goed met de Italiaanse enclave? Dat is nog niet zeker. Eind vorige week is een ‘speciale commissaris’ aangesteld, oud-topambtenaar Maurizio Bruschi, om de mogelijkheden voor Campione en het casino te onderzoeken.

In de media worden diverse scenario’s geopperd. Het Casinò di Campione zou bijvoorbeeld kleinschalig heropend kunnen worden en de rest van het gokpaleis kan omgebouwd worden tot appartementen. Maar er gaan ook stemmen op om van Campione juist een Italiaans Monte-Carlo te maken, met allerlei extra belastingvoordelen voor particulieren en bedrijven én uiteraard een glamoureus casino.

Bruschi moet binnen 45 dagen een advies uitbrengen, dus begin april weten we meer.