Wat is de oorsprong van het woord ‘gokken’?

Meneer Casino is even de geschiedenis en oorsprong (etymologie) van het woord gokken ingedoken. Dat doet hij wel vaker en altijd met plezier. Zo weten we inmiddels ook waar het woord en het fenomeen ‘casino’ vandaan komt: uit Italië.

Het woord ‘gokken’ komt niet uit de Italiaanse cultuur, maar heeft een Joodse oorsprong. Het is dus een leenwoord, uit het Jiddisch.

Hartog Beem, expert in het Jiddisch, schrijft in zijn gezaghebbende boek Resten van een Taal over het woord ‘gokken’. Hij beweert dat dat woord met grote mate van waarschijnlijkheid is afgeleid van het Jiddische woord ‘chokken’, dat in de eerste plaats ‘lachen’ betekent.

Je zou kunnen zeggen dat dat ergens nog niet zo gek is. Als er wordt gegokt, is er altijd iemand die wint. En diegene kan lachen. Maar zo zit het volgens meneer Beem toch niet.

Behalve ‘lachen’ betekent chokken ook ‘spelen’ en zelfs ‘speculeren’. En ja, die twee termen dekken exact de lading van het woord ‘gokken’. In een casino speel je en speculeer je op de uitkomst. Kortom: je gokt.

Het Van Dale Etymologisch Woordenboek (editie 1997), dat Meneer Casino toevallig in de bibliotheek heeft staan naast zijn open haard, is het daar bijna mee eens. Maar niet helemaal.

Volgens de auteurs, Pieter van Veen en Nicoline van der Sijs, is het woord ‘gokken’ wel een verbastering van een Jiddisch woord, maar dan van ‘tsechokken’. Dat woord zou weer afgeleid zijn van het Hebreeuwse ‘šāḥaq’. En dat betekent, hoe verrassend, weer ‘lachen’.

Etymologie-deskundige Marlies Philippa, die Nederlands, Zweeds, Oudgermaans, Arabisch en Fries studeerde, heeft gezocht naar de oudste vermelding van het woord gokken in het Nederlands. Het blijkt verrassend nieuw.

In haar Etymologisch Woordenboek van het Nederlands schrijft Philippa dat het werkwoord ‘gokken’ pas in 1844 voor het eerst opduikt, namelijk met de geschreven zin:

‘Gij hebt loensch gegokt.’ Oftewel: ‘Je hebt vals gespeeld.’