Yvon Jansma: ‘Laat spelers zelf nadenken over hun gokgedrag’

Verslavingsdeskundige Yvon Jansma (1971) is directeur bij het Centrum voor Verantwoord Spelen. Wat is dat precies? Wat doet dat Centrum allemaal – en wat heb je daar als speler aan?

Meneer Casino interviewde Yvon Jansma. Over haar werk voor online en land-based casino’s, over wat gokbedrijven beter kunnen doen, én over wat er nu al goed gaat.

Meneer Casino: Is het Centrum voor Verantwoord Spelen een soort verslavingszorginstelling?

Yvon Jansma: ‘Nee. Maar ik begrijp de vraag van Meneer Casino wel. Wij zijn geen instelling voor verslavingszorg. Wij behandelen zelf geen mensen die gokverslaafd zijn.

Mijn missie en de missie van het Centrum voor Verantwoord Spelen is een bijdrage leveren aan een verantwoord, veilig en attractief kansspelaanbod in Nederland.’

Wat betekent dat precies?

‘Dat betekent dat wij gokproblemen voor willen zijn. Wij zetten in op preventie. Hoe houd je spelen leuk? En wat kunnen casino’s én spelers – want spelers hebben ook een eigen verantwoordelijkheid – daarvoor doen, om spelen leuk te houden?

We willen liever niet, zeg ik even oneerbiedig, puinruimen. We willen eventuele ellende juist voorkomen. Ingrijpen voordat het mis is.’

Wat houdt dat in?

‘Ongeveer, grofweg, 95% van de mensen die spelen in een casino of in een online casino, doen dat voor hun plezier.

Het gros van de spelers komt nooit in de problemen. Laten we dat vooral zo houden.

Maar soms gaat het met plezier spelen toch over in probleemspelen. Dan hopen we dat je weer verantwoord kunt spelen. Of misschien moet je een tijdje helemaal niet meer spelen. Of zelfs helemaal stoppen, omdat gokken niet zo’n goed idee voor jou is.’

Hoe doe je dat, op tijd ingrijpen?

‘Allereerst moet je daar zijn waar de spelers zijn. Daarom zijn wij een gesprekspartner van casino’s. Die term is erg belangrijk. Wij zijn een gesprekpartner, wij géén spreekbuis van casino’s. Wij adviseren.

Casino’s in Nederland hebben een zorgplicht voor spelers, dat is in de wet vastgelegd. Alle spelaanbieders moeten een afdeling Responsible Gaming hebben en een beleid ter voorkoming van gokproblemen. Wij als Centrum voor Verantwoord Spelen helpen de gokbedrijven met de invulling daarvan. Zowel land-based als online.

Wij trainen bijvoorbeeld casinopersoneel zodat zij op tijd kunnen ingrijpen als ze denken: “O jee, hier gaat er misschien iets mis.”’

Hoe herken je een beginnend gokprobleem? Op wat voor manier ga je in gesprek met zo’n speler? Dat soort expertise hebben wij in huis.’

Wat is gokverslaving eigenlijk?

‘Gokverslaving is een stoornis die gediagnosticeerd moet worden. Maar iedereen heeft er natuurlijk wel een idee bij.

Als je wel wilt stoppen met gokken, maar dat niet kunt. Als je heel veel tijd aan gokken besteedt. En andere dingen laat verslonzen. Je werk. Je vrienden. Je hobby’s. Dat je niet meer gaat wandelen met je hond.

En een gokverslaving eindigt altijd in een groot financieel probleem. Altijd.’

Waarom wordt de een wel gokverslaafd en de ander niet?

‘Het is deels een kwestie van genen, van erfelijkheid. De een is meer gevoelig voor verslaving dan de ander.

Daarbij is er bijna altijd een onderliggende oorzaak. Je wilt je verdoven, want je hebt bepaalde problemen. Soms ben je je er niet eens bewust van, dat je die problemen hebt.

Gokken is een prachtig middel om narigheid te doen vergeten. Zolang je speelt, ben je gefocust op die gokkast of op de rouletteschijf. Dan zit je in een roes en denk je nergens anders aan.

Pas als je stopt, kom je weer terug in de werkelijkheid.

Gokverslaving lijkt op een verslaving aan alcohol. Of aan cocaïne. Zolang je gebruikt ben je verdoofd. Stop je ermee, dan is de ellende er weer.’

Bij legale online casino’s moeten spelers limieten opgeven voor ze beginnen met gokken: een maximaal bedrag dat ze kunnen storten, een maximaal aantal uur per dag dat ze kunnen spelen, een maximaal saldo op hun account. Is dat voldoende?

‘Ik denk dat er veel meer mogelijk is. Laat spelers hun eigen pakket voor verantwoord spelen samenstellen.

Bijvoorbeeld dat je als speler zelf kan instellen wanneer je mag spelen. Bijvoorbeeld alleen vrijdagavond van 19.00 tot 23.00 uur. Of nooit overdag. Of alleen sportweddenschappen. Of geen blackjack, want daar ben je gevoelig voor.

Zo word je als speler zelf gedwongen om vooraf na te denken over je eigen gokgedrag en die bewustwording helpt al enorm. Alles begint en eindigt bij de speler. Die kiest ervoor om geld te storten, die kiest ervoor om door te spelen of juist te stoppen.’

Wat zou je de Nederlandse online casino’s nog meer aanraden?

‘Sommige online casino’s, zoals bijvoorbeeld BetCity, hebben een kostencalculator waarmee je berekent hoeveel je maximaal kunt verspelen zonder dat je overige uitgaven in gevaar komen. Je huur of je hypotheek, je ziektekosten, maar ook de contributie van je sportclub en het kaartje voor de bioscoop.

Ik hoop dat alle casino’s een dergelijke kostencalculator gaan aanbieden, want het is een heel goed idee. Je kunt dan als speler exact zien, wat je aan geld kunt missen. Het is geen natte vinger meer, je denkt er bewust over na.

En spelers moeten wat mij betreft meer informatie krijgen bij het instellen van hun limieten. En dan niet met lappen tekst, want daar heeft niemand zin in. Maar bijvoorbeeld via leuke, maar wel heel duidelijke animaties.’

Als ultieme middel tegen gokproblemen is er nu Cruks, het landelijke register voor mensen die niet willen of mogen gokken. Wat vindt het Centrum voor Verantwoord Spelen daarvan?

‘Schrijf je je in in Cruks, dan kun je in geen enkel legaal casino in Nederland meer spelen. Op zich is dat heel mooi. Maar we doen er nog te weinig mee.

Bijvoorbeeld: een speler die zich om twee uur ’s nachts inschrijft in Cruks, hoort er verder niets meer van. Ik zou zeggen, bel ze na, de volgende dag. Dat zou bijvoorbeeld Loket Kansspel heel goed kunnen doen. En vraag of er hulp moet komen.

Verder is Cruks geen echt geschikt middel om gokproblemen te voorkómen. Het is vooral bedoeld voor mensen die al verslaafd zijn of al een eind op weg zijn naar gokverslaving.’

Stel. Je hebt iemand in je omgeving van wie je denkt, hmmm, misschien heeft hij of zij een probleem met gokken, wat kun je dan doen?

‘Als je zoiets denkt, dan heb je meestal bepaalde signalen waargenomen. Je denkt: “Hé, ik zie hem of haar steeds minder. Hoe zou dat komen?” Of je merkt dat je vriend of vriendin, collega of familielid, ineens geld wil lenen.

Wat dan verstandig is om te doen, is om je zorgen uit te spreken. Maak concreet wat je gezien hebt en stel daar vragen over. Zonder te oordelen. Maar spreek je zorgen wel uit.

En vraag: “Is er misschien iets wat ik kan doen om je te helpen?”

Als je geen antwoord krijgt op je vragen, dring dan een klein beetje aan, maar doe dat liefdevol. Zeg bijvoorbeeld: “Ik vind het echt jammer dat ik je zo weinig spreek. Ik mis je een beetje. Wat ben je aan het doen?”

Houd voor ogen dat je niet het hele probleem in één gesprek hoeft op te lossen. Je kunt er rustig een paar keer over beginnen.’

Even terug naar de online casino’s. Daar is veel kritiek op. Die luidt grofweg dat de spelers niet voldoende worden beschermd tegen te veel spelen, tegen gokverslaving, tegen problemen.

‘Van kritiek kun je leren. Ik zie ook dat de legale online casino’s in Nederland aan het leren zijn. Ik zie, van heel dichtbij, wat ze aan het doen zijn. En ja, er zijn verbeterpunten. Maar het zal allemaal steeds beter gaan, want ze ontwikkelen zich.

En de kans om zich te ontwikkelen, die moeten ze ook krijgen. Je kunt ook niet verwachten dat alles in één keer goed gaat. Legaal online gokken in Nederland is gloednieuw. Veel van de Nederlandse aanbieders hebben ook nooit eerder iets met online gokken gedaan.’

Er is een legaal online casino waar iemand zomaar €70.000,- kon verspelen, no questions asked.

‘Dat is niet goed. Dat is ook uitgebreid in het nieuws geweest. Tegelijkertijd ben ik niet zo van de naming en de shaming.

Veel media gaan er met gestrekt been in, als het om gokverslaving gaat. Wat zie je dan? Dat casino’s wegduiken. Die schrikken. Terwijl: het is écht veel beter om met elkaar de dialoog te zoeken.

Wat gaat er precies fout? Waarom gaat dat mis? Hoe kunnen we dat veranderen? En hoe herstellen we de schade? We moeten het samen doen. De casino’s. De politiek. De spelers.

Ik vind namelijk ook: je hebt als speler ook een eigen verantwoordelijkheid.’

Maar als iemand verslaafd is aan gokken, kan hij of zij die verantwoordelijkheid niet dragen.

‘Ik geloof dat als mensen een verslaving hebben, ze nog steeds een keuze hebben om hulp te vragen. En met hulp kan iemand aan de slag met de problemen. Ook iemand met een verslaving verliest zijn of haar verantwoordelijkheid niet, in mijn ogen.

Daarom is preventie zo belangrijk. Als je achteraf in moet grijpen is het leed veelal al geschied. Dan is al het geld al weg, of het huis, of de baan.

Nu begrijpt Meneer Casino misschien waarom wij als Centrum voor Verantwoord Spelen gokproblemen voor willen zijn.’

We moeten naar nul procent gokverslaafden.

‘Ja. Maar dat is helaas een utopie. Je kunt wel alles op alles zetten om het percentage zo laag en zo klein mogelijk te houden.

Tegelijkertijd zeg ik erbij: Helaas zullen er altijd mensen zijn die gokverslaafd raken. Hoe goed het preventiebeleid en de uitvoering ook is.’

Moeten we dan niet alle casino’s simpelweg sluiten?

‘Dat kan. Je kunt ook alle cafés sluiten. Denken we dan dat er nooit meer gedronken wordt?

Waar gaan mensen spelen als er geen legaal aanbod is? Dan zoeken mensen het illegale aanbod op en dan zijn we ze kwijt. Want niemand heeft zicht op dat aanbod.

Datzelfde gebeurt trouwens als de legale online casino’s door alle regels zo onaantrekkelijk worden dat spelers er geen plezier meer aan beleven.’

Online gokken is nu ongeveer negen maanden legaal. Maar sommige politici lijken nu alweer de hele wet- en regelgeving te willen veranderen. En vooral: strenger te maken.

‘Ja – en dat is jammer. Want ik heb net het vervelende alternatief geschetst. Dan verdwijnen spelers weer in de illegaliteit en dat is nu juist wat we met z’n allen niet willen.

Anders geformuleerd. Als je online gokken verbiedt of onaantrekkelijk maakt, dan los je geen problemen op. Je verschuift problemen. Je sluit je ogen ervoor.

Een metafoor: we hebben met zijn allen na heel veel jaren overleg en veel politieke debatten een stevige stoel ontwikkeld voor spelers die veilig en verantwoord willen spelen. Aan die stoel kan nog best het een en ander worden verbeterd.

Maar ik heb nu het idee dat er aan de stoelpoten van de stoel wordt gezaagd. En dat vind ik jammer en niet verstandig.’

Wat heeft je verbaasd sinds het opengaan van de online gokmarkt in Nederland?

‘Ik had verwacht dat er veel meer mensen zouden gaan spelen. Dat is niet gebeurd.

Uit onderzoek blijkt dat er ongeveer evenveel mensen online spelen, als toen online gokken in Nederland nog illegaal was.

De cijfers uit het jaarverslag van de Kansspelautoriteit waren ook niet bijzonder hoog: tot afgelopen maart waren er 634.000 accounts aangemaakt bij goksites met een vergunning.’

Wat valt het Centrum voor Verantwoord Spelen verder op?

‘Wat mij oprecht heel erg verbaast, is dat er ineens zo veel weerstand tegen online spelen is. Elke week is er wel een groot artikel in een landelijke krant of een reportage op televisie en de toon is vaak ronduit negatief.

Heel veel emotie komt vanuit de onderbuik. Niet vanuit feiten.

Veel mensen vergeten dat honderdduizenden Nederlanders al jaren online spelen. Alleen nu weten ze zeker dat ze hun winst krijgen en dat ze worden beschermd door de Nederlandse wet.’

Heeft dat vooral te maken met de stortvloed aan reclames, denk je? Online gokken is nu veel zichtbaarder dan voor 1 oktober.

‘Ik vind die lawine aan reclame ook irritant. Het kan best wat minder. Aan de andere kant denk ik ook: spelers moeten wel weten waar ze legaal kunnen spelen.

Wat dat betreft vind ik het opmerkelijk dat er bijvoorbeeld geen landelijke campagne is gekomen om mensen erop te wijzen dat er sinds 1 oktober 2021 legale casino’s zijn en waar je die als speler aan herkent. En dat spelen bij online casino’s zonder vergunning verboden is.’

En wat verbaast het meest?

‘Wat mij het allermeest heeft verrast, is dat er politici, journalisten, columnisten zijn, die denken dat legale, Nederlandse casino’s blij zijn met een probleemspeler. Dat zijn ze niet.

Illegale casino’s kunnen er wel blij mee zijn. Die denken: binnen is binnen.

Maar legale online casino’s worden allemaal gerund door solide bedrijven. Soms bedrijven die al tientallen jaren bestaan en al even lang legaal spelen aanbieden, maar dan in een landgebonden casino.

Daarbij komt, een vergunning krijg je niet zomaar van de Kansspelautoriteit. Daar gaat een grondig proces aan vooraf. En een vergunning kan ook worden ingetrokken.’

Tot slot. Hoe ziet het Centrum voor Verantwoord Spelen de nabije toekomst van online gokken in Nederland?

‘Ik hoop op meer dialoog. En op minder verwijten. En beleid dat is gebaseerd op feiten.

Het steeds meer verbieden, het steeds verder zagen aan die stoel van het kansspelbeleid, dat is absoluut de verkeerde weg.

Dan spelen alle spelers straks weer illegaal en zijn we even ver van huis als jaren terug.’

Foto’s © Yvon Jansma en Gaming in Holland.

Update 13 juli 2022: Het Centrum voor Verantwoord Spelen heeft een animatievideo uitgebracht waarin kort alle aspecten van veilig en verantwoord gokken worden aangestipt. Bekijk de video hieronder: