De roerige geschiedenis van Holland Casino Groningen

Het was een treurig gezicht gisteren, aan het Gedempte Kattendiep in Groningen. Het grootste filiaal van het staatscasino in het noorden van Nederland stond in vuur en vlam – en niet zo’n beetje ook.

Gelukkig was er niemand binnen en zijn er voor zover bekend geen gewonden gevallen, op een persoon die te veel rook had ingeademd na.

Opvallend is misschien wel, dat een relatief nieuw gebouw dat grotendeels is opgetrokken uit cement, beton en glas, zo weerloos blijkt tegen het vlammengeweld. Aan de andere kant: Holland Casino Groningen was altijd al een beetje anders, dan anders.

30 miljoen gulden? Schande!

Het verhaal van Holland Casino Groningen begint halverwege de jaren tachtig, wanneer de directie van het staatscasino haar zinnen zet op de stad Groningen als locatie voor de zevende vestiging van Holland Casino.

Het bouwplan is ambitieus: een splinternieuw gebouw midden in de binnenstad, compleet met bar, restaurant en – hoe modern – een ‘televisieruimte’. De bouw en inrichting van het gokpaleis gaan samen zo’n 30 miljoen gulden kosten (omgerekend bijna €14 miljoen).

Het project moet gefinancierd worden door het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). Niet zo gek, want het ABP belegt nu eenmaal graag in casino’s. Of die nu in Groningen staan, of in Las Vegas.

Menig Gronings politicus spreekt er schande van, een casino van 30 miljoen gulden. Want Groningen is in die tijd nog behoorlijk links en (vuur)rood van kleur. Veel zin heeft het allemaal niet. Niet de plaatselijke politici gaan over het toewijzen van speellocaties van Holland Casino, maar de politici in Den Haag.

De gemeente Groningen moet echter wél zelf de portemonnee trekken. Het ABP eist dat de gemeente garant staat voor de verhuur van een deel van de bijbehorende kantoorruimte van het gebouw. Voor 30 jaar… Groningen besluit daarop zelf de (dure) huurruimtes maar te betrekken. Probleem opgelost.

Voor de bijbehorende winkelruimtes staat de gemeente qua huur garant voor 15 jaar.

Daarnaast moet de gemeente meerdere vervallen gebouwen aankopen aan het Gedempte Kattendiep. Het Kattendiep is dan niet bepaald een mooi stukje stad. Er staat bijvoorbeeld nog een grote leegstaande textielfabriek (het Mullercomplex). En Holland Casino eist een ‘representatieve omgeving’.

Ook draait de gemeente op voor de bouw van de bijbehorende, ondergrondse parkeergarage. De gemeenteraadsleden staan op hun achterste benen, maar het college zet toch door. Op 30 januari 1987 staat er een verslag van de raadsvergadering over het casino in het Nieuwsblad van het Noorden:

‘In de raadsvergadering gaf het college toe dat tegen een hoge prijs het ABP toch zover was gekregen dat deze wilde investeren. Dat de gemeente daarvoor zoveel moest inleveren was voor de meeste fracties aanleiding om de onderhandelingsstrategie van het college sterk af te keuren.’

Het casino in Groningen wordt gebouwd door… een Fries

En dan er is nog iets. Het imposante gokpaleis dat moet verrijzen aan het Gedempte Kattendiep, wordt ontworpen door een architect uit… Friesland! Ook dat nog!

Het is Abe Bonnema (1926-2001) die tekent voor het postmoderne casino-ontwerp, met veel donker Braziliaans marmer aan de buitenkanten wit (en zwart) Spaans marmer aan de binnenkant.

Opmerkelijk aan dat ontwerp is dat het casino in Groningen bijzonder gesloten is. Of was, moet Meneer Casino misschien schrijven. Alsof het speelcasino een bunker is, in plaats van een sfeervol gokpaleis. En dat is geen toeval.

Architect Abe Bonnema vertelt in november 1988 over zijn ontwerp:

‘De casinodirectie kwam met de strikte eis, dat spelers anoniem moeten kunnen blijven. Niemand mag van buiten naar binnen kijken. Het zou als het ware een bunker moeten zijn. De spelers willen een zekere stijl, plezier, een gevoel van ontspanning in een luxe sfeer.’

De gokkende noorderling wil kennelijk volstrekt onopgemerkt kunnen blijven. Sja. Stel je eens voor dat iemand er achter komt, dat jij en je vrienden graag een potje zero-spel spelen.

‘Wordt het druk?’

Ondanks het gemor in de plaatselijke politiek en in de regionale media, wordt begin 1987 duidelijk: Holland Casino in Groningen gaat er definitief komen.

Op dinsdag 9 juni 1987 slaat de Groningse wethouder van Economische Zaken annex locoburgemeester Lammert Westerhoff (1946, PvdA) de eerste paal in de grond.

Een ander prominent lid van diezelfde rode partij, Jos Staatsen (1943-2006), legt als burgemeester van Groningen uiteindelijk via een omweg ook een glimmende rode loper uit voor het nieuwe casino.

Staatsen sluit eind jaren tachtig in zijn stad vijf illegale casino’s die het roulettespel Golden Ten aanbieden. Zo blijft er meer klandizie over voor het gloednieuwe legale gokpaleis.

In de zomer van 1988 lijkt heel de stad Groningen in de ban van de nakende opening van het casino. Het Nieuwsblad van het Noorden tikt geestdriftig:

‘Waar moeten die gokkers vandaan komen?

De bouw van het casino in Groningen vordert gestaag. In de stad Groningen komen inmiddels de tongen los over de toekomst van het casino en de omgeving ervan. Wordt het druk? En waar moeten die gokkers vandaan komen.

Zal de middenstand en de horeca in het bijzonder meeprofiteren van de komst van al die bezoekers? En verandert de omgeving onder, invloed van het casino ook? En hoe zal het de 'illegale' gokhuizen in de stad vergaan als hun klanten ook 'legaal' mogen.

‘Er zit hier gewoon minder geld’

Vlak voor de opening is er nog enige ophef rondom de dresscode die gaat gelden in het nieuwe casino: geen spijkerbroeken, geen sportschoenen. Dat valt slecht in het linkse bolwerk, maar de casinodirectie houdt voet bij stuk.

Uiteindelijk openen de deuren van Holland Casino Groningen voor het eerst op vrijdag 4 november 1988. De feestelijke opening, door middel van een verrassende goochel-act, wordt verricht door de toenmalige staatssecretaris van Economische Zaken, de VVD’er Albert-Jan Evenhuis (1941-2011).

Wat meteen opvalt: het casino is wat meer bescheiden van opzet dan de zes andere filialen. De reden daarvoor is enerzijds dat Groningen minder toeristen trekt dan bijvoorbeeld Scheveningen of Amsterdam.

Anderzijds heeft de directie van Holland Casino op voorhand – verrassend! – weinig vertrouwen in de goklust van de Groningers. De eerste directeur van Holland Casino Groningen, Hans van Holten, laat in die begindagen zonder scrupules aan de plaatselijke pers weten:

‘Er zit hier gewoon minder geld dan elders in Nederland. En men is bovendien wat voorzichtiger. Dat wordt onderstreept door cijfers van het bedrijfschap Horeca. Daaruit blijkt dat men hier minder uitgaat en dat men per persoon minder besteedt.’

Daardoor is het casino ook anders ingericht dan de zes andere vestigingen van Holland Casino die Nederland in 1988 telt. In Groningen staan minder speeltafels, de minimuminzetten zijn lager dan het landelijk gemiddelde en er staan juist relatief méér speelautomaten.

Een jaar later kan de balans worden opgemaakt. Is Holland Casino in Groningen een succes?

Nou… nee. Niet bepaald.

Dat geeft ook Hans van Holten toe. Op zaterdag 11 november 1989 zegt hij in een paginagroot interview in het Nieuwsblad:

‘De aanvankelijke prognose ging uit van 750 bezoekers gemiddeld per dag. Dat aantal was nodig om winst te kunnen maken. Daar zijn we inderdaad onder gebleven. Maar als noorderling zeg ik: het valt me mee.’

Hoe erg valt het mee? Let op.

Er kwamen in het eerste jaar gemiddeld 581 bezoekers per dag in Holland Casino Groningen. Oftewel 211.500 in totaal, in plaats van de verwachte 273.000.

Maar veel schokkender is de gemiddelde besteding. Gemiddeld geeft een bezoeker aan het Groningse casino 92 gulden uit, terwijl het landelijke gemiddelde op 130 gulden per bezoek ligt. De noorderlingen houden de hand dus stijf op de knip, zelfs wanneer ze een avondje komen gokken.

In het eerste volle boekjaar maakt het Groningse casino vijf miljoen gulden verlies (circa €2,3 miljoen).

Of het met de tegenvallende inkomsten te maken heeft, is Meneer Casino niet bekend, maar een half jaar na de opening versoepelt het casino fluks de kledingvoorschriften. Bezoekers in spijkerbroek zijn voortaan ook welkom, mits het een ‘nétte spijkerbroek’ is.

Maakte Holland Casino Groningen winst?

Sinds dat eerste jaar heeft Holland Casino Groningen eigenlijk altijd wat stroef gelopen. Het casino wordt een aantal keer verbouwd, maar zowel het aantal gasten, als de gemiddelde besteding blijven aan de krappe kant, vergeleken met andere vestigingen. De opening van nieuw casino in Leeuwarden in 2006 helpt uiteraard niet mee.

Het is zelfs de vraag of Holland Casino Groningen – over de hele levensduur – winst heeft gedraaid. Pas in 1991 werd voor het eerst een plusje genoteerd in het jaarverslag: 200.000 gulden (zo’n €90.000,-).

Dat magere resultaat kwam mede doordat de speelautomaten in Groningen in de beginjaren méér uitbetaalden dan in de andere filialen van het staatscasino. Tenminste, dat verklapte directeur Hans van Holten in 1992 aan het Nieuwsblad:

‘Het uitkeringspercentage zit tussen de 85 en 90 procent. Wij hebben dat zo kunnen programmeren. Andere vestigingen hebben over het algemeen een lager uitkeringspercentage.’

Maar ook de meest recente openbaar gemaakte omzetcijfers zijn schraal. In 2014 komen er 220.000 gokkers over de vloer. Dat zijn er niet veel meer dan in 1988. De omzet: €20 miljoen. Het verlies: €1,6 miljoen.

Aad Sterk, manager van zowel de vestiging Groningen als Leeuwarden, vertelde in 2016 nog dat er licht aan de horizon scheen, mede dankzij een grootscheepse verbouwing:

‘2015 kenmerkt zich voor mij als het jaar waarin weer gebouwd kon worden aan de toekomst. Het Noorden heeft echt een boost gekregen, zowel fysiek als mentaal. Er is weer ruimte voor humor en voor nieuwe ideeën, en ook het ziekteverzuim is gedaald.’

De brand van gisteren had uiteraard niemand zien aankomen.

Komt er een nieuw Holland Casino in Groningen?

Nu zit Groningen, net als vóór 4 november 1988, weer zonder staatscasino. Het is afwachten wat er hierna gebeurt, maar Meneer Casino denkt dat er ondanks het stroperige verleden zeker weer een nieuw casino wordt gebouwd in Groningen. Al is het maar met het oog op de toekomstige verkoop van Holland Casino.

Ceo Erwin van Lambaart hintte daar gisteravond al op tegenover de NOS:

‘We zijn heel gelukkig in Groningen, dus we gaan samen met de stad kijken wat we kunnen doen.’

De kans is wel aanwezig dat het nieuwe casino niet op dezelfde plek terugkeert. Holland Casino Groningen had al een parkeerprobleem en het lijkt een trend om nieuwe vestigingen langs de snelweg te bouwen, zoals in Venlo, Utrecht en Amsterdam-West.

Tot slot: gelukkig hebben we de beelden nog… Het Gedempte Kattendiep met Holland Casino Groningen, voor de brand:

Foto’s: Holland Casino.